Jane Austen

Ogród Jane Austen

Kulisy debiutu, czyli jak to było z "Rozważną i romantyczną"

Sense and Sensibility - strona tytułowaRozważna i romantyczna, pierwsza wydana drukiem powieść Jane Austen, została napisana pod koniec XVIII wieku, gdy Jane miała około 20 lat. Jednak dokładna data nie jest znana - źródła podają zarówno rok 1795, jak i lata 1797-98. Drugą datę podaje m.in. Valerie Grosvenor Myer w biografii Niezłomne serce, sugerując, że postawa Elinor ma związek z pełnym godności i stoicyzmu zachowaniem siostry Jane Cassandry, której narzeczony zmarł w lutym 1797 roku.1

Pierwsze nieudane próby wydania innych powieści, Pierwszych wrażeń (późniejszej Dumy i uprzedzenia) oraz Susan (Opactwa Northanger), jak i przeprowadzka z ukochanej wsi do Bath prawdopodobnie zahamowały u Jane chęć pisania. Dopiero ostateczne osiedlenie się w Chawton w 1809 roku sprawiły, że jej pisarstwo rozkwitło.

Powieść nosiła początkowo tytuł Elinor i Marianne i miała prawdopodobnie formę powieści epistolarnej. Słowa rozważna i romantyczna (ang. Sense and sensibility) mogła Jane zauważyć w miesięczniku The Lady's Monthly Museum w 1799 roku2. Nowy tytuł nie tylko bardziej wpadał w ucho niż poprzedni, ale również nawiązywał do przeciwstawnych charakterów bohaterek powieści, a ponadto oparty był na lubianej przez Anglików aliteracji (powtórzeniu na początku wyrazów tych samych głosek)3.

Sense and Sensibility - ilustracjaOstateczne poprawki do powieści Austen wprowadziła w kwietniu 1811 roku, gdy odwiedzała brata Henry'ego w Londynie. Zdecydowała się wydać powieść na własny koszt. Wieści o tym, że Jane wydaje powieść, krążyły po rodzinie, jednak w stosunku do reszty świata autorstwo starano się utrzymać w tajemnicy, gdyż mimo sławy powieściopisarek takich jak Fanny Burney i Maria Edgeworth, pisanie nie było uważane za zajęcie godne córki dżentelmena. Wiedziało niewiele osób: matka i siostra Jane, przyjaciółka Martha Lloyd, bracia i ich żony, stara pani Knight (krewna, która wychowywała Edwarda, brata Jane) oraz Fanny Knight, córka Jamesa, ulubiona bratanica Jane. O powieści nie wiedziała jednak druga ulubiona bratanica, Anne, córka Jamesa. Wiąże się z tym zabawne zdarzenie. W 1812 roku Anne przyjechała z wizytą do ciotek i pewnego dnia wybrała się z nimi do objazdowej biblioteki w poszukiwaniu czegoś do czytania; gdy natknęła się na Rozważną i romantyczną, odrzuciła ją stwierdzając: Och, cóż to musi być za bzdura. Jestem o tym przekonana patrząc na sam tytuł!. Cassandra i Jane ponoć z trudem pohamowały śmiech.4

Jane była podekscytowana tym, że wydaje książkę, czemu dała wyraz w listach. W liście do Cassandry z 25 kwietnia 1811 pisze: To prawda: nigdy nie jestem zbyt zajęta, aby myśleć o "Rozważnej i romantycznej". Nie potrafię o niej zapomnieć, tak jak matka nie potrafi zapomnieć o dziecięciu przy piersi (...) Przysłali mi dwa arkusze do korekty, lecz na drugim dochodzimy zaledwie do pierwszego pojawienia się W. [Willoughby'ego] (...) Henry bynajmniej nie zaniedbuje sprawy: ponaglał już drukarza i obiecał pójść doń ponownie jeszcze dzisiaj.

Książka została wydana w październiku 1811 w Londynie przez T. Egertona jako powieść pewnej damy (ang. by a Lady). Miała trzy tomy, zaś jej cena wynosiła 15 szylingów. Jednym z pierwszych hołdów złożonych autorce była rymowanka jej brata Jamesa, napisana zmienionym charakterem pisma i zadedykowana Pannie Jane Austen, podobno autorce niedawno opublikowanej powieści "Rozważna i romantyczna":

Że zna te sprawy świetnie, to mi nie dziwota,
Skoro sama celuje w podobnych przymiotach.
Romantyczność jej pióro opisze tym łacniej,
Że i rozwagę ceni jej serce przezacne.
Eleonory myśli każdy łatwo zgadnie,
Marianne swe uczucia kryje w sercu na dnie;
O, nie odkładaj pióra, przeurocza pani,
Pisz i podziel się z nami swoimi myślami.5

Recenzje, które ukazały się w 1812, były przychylne. W British Critic napisano, że książka jest bardzo miłą i zabawną opowieścią, zaś w Critical Review, iż jest doskonale napisana; bohaterowie pochodzą ze szlachty, ich postacie są naturalne i zręcznie zbudowanie, akcja jest wiarygodna, (...) zakończenie takie, jakiego życzyłby sobie czytelnik, całość zaś dostatecznie długa, by podtrzymać zainteresowanie, nie nudząc. Przynosi zaszczyt autorce, która wykazuje się ogromną znajomością charakterów i szczęśliwie łączy zdrowy rozsądek ze sprawami lżejszymi.

Powieść odniosła sukces, wszystkie egzemplarze zostały sprzedane, na czym Jane zarobiła sto czterdzieści funtów; w tym czasie zaczęła też pisać Mansfield Park oraz wprowadzała ostatnie poprawki do Dumy i uprzedzenia.

1 Valerie Grosvenor Myer, Jane Austen. Niezłomne Serce, Warszawa 1999, s. 65
2 tamże, s. 183
3 Krystyna Zabawa, posłowie do Dumy i uprzedzenia, Kraków 2005, s. 272
4 Valerie Grosvenor Myer, Jane Austen. Niezłomne Serce, Warszawa 1999, s. 202
5 tamże, s. 201; nie udało mi się znaleźć oryginalnej wersji wierszyka, przypuszczam jednak, że do tłumaczenia zakradł się błąd, gdyż rymowanka w tej formie nie do końca odpowiada powieści. Chyba większość osób, które czytały Rozważną i romantyczną zgodzi się, że we fragmencie Eleonory myśli każdy łatwo zgadnie,/ Marianne swe uczucia kryje w sercu na dnie imiona powinny być w odwrotnej kolejności.

Fragmenty listów: Jane Austen, Listy wybrane 1796-1817, Warszawa 1998

Akaterine


Tematy powiązane:

Akaterine, 2008-08-10 16:16:03

www.JaneAusten.pl © Ogród Jane Austen, 2004-2024

Template Licence